مقدمه
اختلال کمتوجهی و بیشفعالی یا ADHD یکی از شایعترین اختلالات عصبی ـ روانی در کودکان و نوجوانان است که در بسیاری از موارد تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا میکند. این اختلال میتواند بر یادگیری، تمرکز، رفتارهای اجتماعی و حتی آینده شغلی فرد تأثیر بگذارد. در این مقاله به زبان ساده توضیح میدهیم که ADHD چیست، چگونه تشخیص داده میشود و چه روشهایی برای درمان آن وجود دارد.
اختلال ADHD یا بیشفعالی چیست؟
ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) یک اختلال عصبی ـ رشدی است که با علائم زیر شناخته میشود:
- ناتوانی در تمرکز و ادامه توجه
- تکانشگری (انجام رفتارهای ناگهانی و بدون فکر)
- فعالیت بیش از حد (بیشفعالی)
این اختلال میتواند باعث مشکلات تحصیلی، رفتاری و حتی اجتماعی در کودکان شود و در صورت درمان نشدن، تا بزرگسالی ادامه پیدا کند.
آیا ADHD ریشه بیولوژیک دارد؟
پژوهشهای ژنتیکی و تصویربرداری مغزی نشان دادهاند که ADHD یک پایه بیولوژیک و ارثی دارد. سابقه خانوادگی نقش مهمی در ابتلا به این اختلال ایفا میکند.
شیوع ADHD در کودکان و نوجوانان
بر اساس تحقیقات، حدود ۵ تا ۸ درصد کودکان مدرسهای به ADHD مبتلا هستند. از این تعداد، حدود ۶۰ تا ۸۵ درصد در دوران نوجوانی همچنان علائم اختلال را تجربه میکنند و حدود ۶۰ درصد تا بزرگسالی نیز درگیر آن باقی میمانند.
تشخیص ADHD چگونه انجام میشود؟
تشخیص این اختلال باید توسط روانپزشک یا روانشناس متخصص انجام شود. برخی از معیارهای تشخیص عبارتند از:
- وجود علائم بیتوجهی، تکانشگری یا بیشفعالی در حداقل دو محیط (مثلاً خانه و مدرسه)
- مشاهده مستقیم کودک در موقعیتهایی که نیاز به توجه دارد
- بررسی شرححال و الگوهای رشدی کودک
از چه سنی میتوان ADHD را تشخیص داد؟
تشخیص ADHD قبل از ۳ سالگی دشوار است، زیرا سیستم عصبی هنوز بهطور کامل رشد نکرده است. اما معمولاً در ۶ سالگی و با ورود کودک به مدرسه، نشانهها واضحتر میشوند و امکان تشخیص دقیقتر وجود دارد.
چه نشانههایی میتواند زنگ خطر ADHD باشد؟
یکی از نشانههای غیرمستقیم میتواند شبادراری بدون دلیل جسمانی باشد. البته هر کودک مبتلا به شبادراری، الزماً ADHD ندارد.
بهترین درمان ADHD چیست؟
روشهای درمانی برای ADHD شامل موارد زیر است:
۱. دارو درمانی
- خط اول درمان محسوب میشود.
- باید طبق تجویز روانپزشک مصرف شود.
- مصرف دارو بعد از صبحانه توصیه میشود، چون ممکن است باعث کاهش اشتها شود.
۲. رفتار درمانی
- همراه با دارو، برای بهبود مهارتهای اجتماعی و کنترل تکانهها مؤثر است.
آیا نوروفیدبک درمان مؤثری برای ADHD است؟
طبق آخرین پژوهشهای انجمن روانپزشکی ایران، نوروفیدبک برای درمان ADHD اثربخش نیست و نمیتواند جایگزین دارو درمانی یا رفتار درمانی شود.
عوارض داروهای ADHD در بلندمدت
- کاهش خفیف رشد قد (حدود یک سانتیمتر)
- کاهش وزن جزئی (حدود یک کیلوگرم)
این عوارض معمولاً با تنظیم دوز دارو و پیگیری پزشک قابل کنترل هستند.
نتیجهگیری
ADHD یک اختلال شایع ولی قابل کنترل است. تشخیص بهموقع و شروع درمان میتواند کیفیت زندگی کودک و خانواده را بهطور چشمگیری بهبود دهد. اگر در فرزندتان نشانههایی از کمتوجهی یا بیشفعالی مشاهده کردید، حتماً با یک متخصص مشورت کنید.
